اسماعیل بن احمد برقیبرقی، ادیب، شاعر و مؤلف عربی زبان قرن پنجم بود. ۱ - معرفی برقیبرقی، اسماعیل بن احمدبن زیادة الله التُجیبی، ادیب، شاعر و مؤلف عربی زبان قرن پنجم. اهل قیرَوان بود و در المهدیه زندگی می‌کرد. کنیه‌اش ابوطاهر و شهرتش برقی بود. [۱]
ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
اشتهارش به برقی به سبب نسبتش به منطقه بَرقه افریقیّه است. [۲]
پانویس، عمررضا کحاله، ج۲، ص۲۵۹، معجم المؤلفیّن، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
برقی حافظه‌ای قوی و خطّی خوش داشت و نیکو شعر می‌سرود. پس از ۴۰۰ به اندلس سفر کرد. [۳]
ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
او در شرح المختار من شعر بشار [۴]
اسماعیل بن احمد برقی، شرح المختار من شعر بشّار، ج۱، ص۱۴، چاپ محمد بدرالدین علوی، علیگره ۱۹۳۵.
می‌نویسد که در ۴۰۶ در شهر مالقه اندلس بوده است.
سپس به مصر رفته و به گفته ابن ابار [۵]
ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
در ۴۱۵ در آن‌جا اقامت داشته است.
۲ - کلام سیوطی درباره برقیسیوطی، [۶]
عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، ج۱، ص۴۴۳، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴.
به نقل از سِلَفی، می‌گوید که برقی نزد (ابو) یعقوب بن خَرَّزاذ نَجِیرمی و دیگر استادان مصری تعلیم یافته است.
وی همچنین از ابواسحاق حُصری بهره برده و ادب الکاتب [۷]
التکملة لکتاب الصلة، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
ابن قُتیبه را از ابویعقوب نجیرمی روایت کرده است. [۸]
ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
برقی در راه سفر به مکه، در اسکندریه با ابومروان طبنی دیدار کرد و در ۴۳۸ مراسم حج را به جای آورد. [۹]
ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، ج۱، ص۱۵۹، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵.
وی در حدود ۴۴۵ درگذشت. [۱۰]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۳۰۹، بیروت ۱۹۸۶.
۳ - آثار برقیاز برقی این آثار به جای مانده است: شرح المختار من شعر بشّار، اثری بدیع که شارح در آن مآخذ شعر بشّار را ذکر و از تأثیر شعر او بر شاعران پس از خود یاد کرده است. برقی انتساب برخی ابیات را به بشّار مردود دانسته و شاعر اصلی آن‌ها را شناسانده است. [۱۱]
اسماعیل بن احمد برقی، شرح المختار من شعر بشّار، ج۱، ص۴۹، چاپ محمد بدرالدین علوی، علیگره ۱۹۳۵.
این کتاب نوعی نقّادی شعر بشّار و بیان نقاط ضعف و قوّت اشعار اوست. نسخه ای از این شرح در فهرست کتابخانه آصفیّه معرفی شده و نسخه دیگری از آن در حیدرآباد موجود است. [۱۲]
کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج۲، ص۱۶ـ۱۷، ج ۲، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۶۸.
این شرح در ۱۳۱۴ ش /۱۹۳۵ در علیگره هندوستان به چاپ رسیده است؛ الرائق بأزهارالحدائق که مجموعه ای است در ادب و اخبار؛ شرح ابیات فی الظاآتِ احمدبن عمارالمقری که یک نسخه خطّی از آن، با تاریخ ۶۶۱، در کتابخانه رباط موجود است. [۱۳]
خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۱، ص۳۰۹، بیروت ۱۹۸۶.
۴ - فهرست منابع(۱) ابن ابّار، التکملة لکتاب الصلة، چاپ عبدالسلام هراش، بیروت ۱۹۹۵. (۲) اسماعیل بن احمد برقی، شرح المختار من شعر بشّار، چاپ محمد بدرالدین علوی، علیگره ۱۹۳۵. (۳) کارل بروکلمان، تاریخ الادب العربی، ج ۲، نقله الی العربیة عبدالحلیم نجار، قاهره ۱۹۶۸. (۴) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶. (۵) عبدالرحمان بن ابی بکر سیوطی، بغیة الوعاة فی طبقات اللغویین و النحاة، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره ۱۳۸۴. (۶) عمررضا کحاله، معجم المؤلفیّن، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت. ۵ - پانویس
۶ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برقی»، شماره۱۰۰۷. |